แผน ( Plan ) และบทบาทของ นักวางแผน

แผน ( Plan ) และบทบาทของ นักวางแผน


การวางแผน การกำหนดโครงสร้าง การบริหารจัดการ องค์กร ทั้งระดับ จุลภาค และ มหภาค เป็นหัวใจหลักของนักรัฐศาสตร์ และผู้ที่สนใจจะศึกษาทางด้านรัฐศาสตร์ต้องเข้าใจและเรียนรู้

แผน ( Plan ) หมายถึง วิธีการกระทำที่กำหนดไว้ล่วงหน้า

• แผนงาน ( Program) หมายถึงกลุ่มของโครงการ หลายๆโครงการที่เกี่ยวข้องกัน 
• โครงการ ( Project) หมายถึงกลุ่มของกิจกรรมที่สัมพันธ์กัน โดยมีกำหนดเวลาเริ่มต้น และ สิ้นสุด 

กระบวนการวางแผนต้องประกอบด้วย


เก็บวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อกำหนดปัญหา
กำหนดนิยามและรายละเอียดเกี่ยวกับปัญหา
กำหนดทางเลือกในการแก้ปัญหา
ประเมินทางเลือกในการแก้ปัญหา
การเขียนแผนงาน
การขออนุมัติแผนงาน
การเขียนโครงการ
การขออนุมัติโครงการ


การเขียนโครงการ ( Project ) มีขั้นตอนและหัวข้อดังต่อไปนี้

1. ต้องมีหลัการและเหตุผล

2. ต้องมีวัตถุประสงค์

3. ต้องมีเป้าหมาย

4. ต้องมีวิธีการดำเนินงาน

5. ต้องมีระยะเวลาในการดำเนินงาน

6. ต้องมีหรือแสดงตัวเลขงบประมาณที่จะใช้อย่างชัดเจน

7. ต้องมีผู้รับผิดชอบโครงการ


ประเภทของการวางแผน จำแนกได้ 3 หัวข้อหลัก

1. จำแนกตามระบบเศรษฐกิจการเมือง แบ่งย่อยได้ดังนี้

1. 1 การวางแผนแบบสั่งการ ( Directive Planning ) เป็นการวางแผนที่รัฐบาลเป็นผู้กำหนด และควบคุมการผลิต การบริโภค และการใช้ทรัพยากร ( วิธีการนี้ต้นแบบมาจากรัสเซีย ) 

     1.2 การวางแผนแบบชี้นำ (Indicative planning) เป็นการวางแผนที่รัฐบาลวางกรอบทิศทางการพัฒนา เพื่อชักนำให้เอกชนหรือกลุ่มผลประโยชน์ต่างๆดำเนินการ แบบนี้มาจากฝรั่งเศส


2. จำแนกตามหน้าที่


วางแผนส่วนรวม หรือมหภาค Macro planning เป็นการวางแผนโดยรวมทั้งประเทศเพื่อกำหนดจุดมุ่งหมายของการพัฒนา เช่น แผนพัฒนาเศรษฐกิจเป็นต้น
วางแผนรายสาขา Sectorial planning เป็นการวางแผนเพื่อกำหนดจุดประสงค์เป้าหมาย นโยบาย แนวทาง เช่น แผนพัฒนาการศึกษา การวางแผนประชากร สิ่งแวดล้อมเป็นต้น
การวางแผนโครงการ Project planning เป็นการวางแผนในระดับจุลภาค Micro planning เป็นการวางแผนโครงการแต่ละสาขาของการพัฒนาในแต่ละพื้นที่ เช่น จังหวัด อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน


3. จำแนกตามระยะเวลา


วางแผนระยะยาว Long Term planning เป็นการประเมินแนวโน้มการพัฒนาระยะยาวของประเทศ
แผนระยะกลาง Intermidiate rang planning , มีระยะเวลาประมาณ 3-7 ปีโดยระบุจุดมุ่งหมายนโยบาย ทรัพยากร แนวทางพัฒนาต่างๆ
การวางแผนหมุนเวียน Rolling planning เป็นการวางแผนระยะปานกลางอีกรูปแบบหนึ่งที่จัดขึ้นทุกสิ้นปี หรือ มักจะเรียกแผนนี้ว่าแผนทบทวน คือเป็นการทบทวนแผนต่างๆที่ได้ปฏิบัติมาแล้ว


แผนประจำปี เป็นการวางแผนเชิงปฏิบัติการ หรือเชิงควบคุม


ทั้งหมดนี้คือ กระบวนการของแผน และบทบาทของนักวางแผนจัดการ ทั้งภาครัฐและเอกชน ที่นำมาอธิบายพอสังเขปเพื่อให้ได้เห็นถึงแนวทางและเข้าใจในการบริหารจัดการของนักบริหารจัดการ ประเทศและองค์กร ซึ่งจะมีแบบแผนวางไว้อยู่ ผู้ที่ไม่ได้เรียนรู้กระบวนการเหล่านี้ เมื่อเข้าสู่อำนาจ ทั้งระดับองค์กรและระดับประเทศจะทำให้เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาโดยรวม

กังวาล ทองเนตร รัฐศาสตร์ (ศศบ. ร.บ. ) การปกครอง มหาวิทยาลัยรามคำแหง